Сен бенден айрылмайажаьына сюз вермишдин! Ажы бана, бени юлдцрмек истийорлар!» - дийе дещшет ичинде баьыран сес ону кендине эетирмейе межал булмамыш кимсе ону йцзц цсте йере серерек онун ажыдан долайы баьырмасына раьмен кескин бир шейи аркадан онун балдырларына батырарак кадыны деренин деринлиьине сцрцдц.

***

Ани салдырыдан зорла кендине эелен Тцркан аркасы цсте узана калдыьыны ашикар етжек она каршы мцтщиш давранан дцшманыны белирлимек ичин чевресине бакды. Кендинин шурада йалныз олмасындан щайретленен кадын деренин сонуна ай ышыьынын дцшдцйцнц эюререк башы йцзериндеки деликден щава йутмак ичин айакларынын ажысына итина етмеден бир кадар дикелди. Ве бу заман таныш сес онунла конушмайа башлады.  

–       Бени терк едип бурда юлмейе быракмышлар. Шурда юйле йалнызым ки.

Йалныз шимди йаш ташлара сыьынарак йцзцнц биле она доьру чевирмейен бир чожуьу эюрен Тцркан:

–       Сен кимсен (кимсин)? Бурайа неже дцшмцсен (насыл дцшмцшсцн)?- дийе аклына эелен илк соруйу сорду. Сонра: - Оьлум, нийе бурда тек (йалныз калмышсын) эалмысан? Щаны сенин валидейнлерин (валилерин нерде)? – дийе алнындакы тери колу иле силен кадын сормушду ки, чожук ташлара даща да мущкем сыкыларак:

–       Онлары ажымасыз залимлер юлдцрмцшлер, - дийе оьлан сызлана сызлана сюйленсе де, артык онларын арасында дийалоэун йарандыьыны эюрен Тцркан солуьуну алды:

–       Кимдир онлар? – дийе ону сорушдурмайа башлады. Чожук йеринден кыпырдаса да, онун йцзц йине де зулметин еткиси алтында иди. О:

–       Онлар бураны терк етмемишлер. Шимди де бурдалар. Чок синси дцшмандырлар. Щилекардырлар! Онлардан базилери кендилерини ийи бири эиби эюстерийор да, амма аслында онларын амачы даща чок тцркц тавламакла онлары шурайа эетирип эебертмекдир! Онлар беним аркамжа эележеклер, мущаккак эележеклер, йарым калмыш ишлерини сонунчландыражаклар, куртар бени, савун, бен юлмек истемийорум! - дийе  о юйле бир корку иле фысылдады ки, Тцрканын тцйлери биз-биз олду. Кендини топарламайа чалышан кадын оьланын она щер шейи итираф едежеьине цмит етмекле:

–       Оьлум, мен (бен) сенин дедиклеринден (сюйледиклеринден щич) щеч бир шей анламырам (анламыйорум). Мене (бана) щер шейи олдуьу кими (эиби) изащ ет, сюз верирем (верийорум), мен сене (бен сана) йардым едежем. Сен бурдан кимден ве нийе эизленирсен (сакланыйорсун)? Ким сени бу жцр щцркцдцб (бу тцр цркцтмцш)? Неже (насыл олмуш) олуб ки, бура дцшмцсен (дцшмцшсцн)? Сен еле бу деэиэе (дакика) тцрклери щатырлатдын. Демели (демек), сен буралы дейилсен (деьилсин, юйле ми), елеми? Щер щалда (щалде) сен бура атанла ве йа ананла (бабанла ве йа анненле эелмишсин) эелмисен. Онлар да сени бурда унудублар (унутмушлар). Сонра да..сонра да сени эютцрмейе (алмайа эелмемишлер) эелмейиблер, елеми (юйле ми)?  - дийе сорду.

–       Аннеми, бени аннеме эютцр, - дийе чожук аниден аьлады, сонра исе Тцрканын она эериндийини эюржек: - Йаклашма бана, йаклашма! Сен де онлар эиби кютцсцн! Сенин де онлар эиби калбин ташлашмыш! Эит бурдан, эит!

–       Оьлум, мен сене (бен сана йардым) кюмек едежем. Эорщма (коркма), эел йаныма, эел. Мен пис адам (бен кютц бири деьилим) дейилем, оьлум. Елини мене (бана) узат, мен (бен) сени евине апаражам (эютцрцжем), - дийе Тцркан она йардым едежеьини ваат едийор, факат чожук она инанмакда зорлук чекерек баьырыйорду:

–       Инанмыйорум, сана инанмыйорум! Бираз юнже бир аркадашыныз шура эелди. Бени бурдан чыкармак истейирмиш меьер, бени кандырып о эавурлара теслим едежекди. О буну бежеремеди, бен эавурлара теслим олмам! – сюйлейен чожук юнже кадына мейдан окуйор, сонрайса сесини кысарак: - Бен она зарар вермек истемийордум. Анжак бен ондан коркдум, онун ичин де онун йцзерине йыланлары салдырдым. Онлар ону цркцтмели идилер, факат шу абталлар ону ысырдылар. Сизлерден диьери исе дцшманларын бана вармасы ичин эемилере сийнал вермеьи дцшцнмцшдц. Бен ону да итмеье мечбур олдум. Бен онлара кютцлцк йапмак истемездим, ама беним башка чарем йокду! – дийе о кедерли бир тарзда шикайет етсе де, онун конушдуклары Тцрканы кютц еткиледиьинден о нюбети канаата эелди. «Ушаьын (чожуьун) узун мцддет (сцре) тек эалмаэдан (йалныз калмакдан) аьлы чашыб (аклыны качырмыш). Онунла бир эедер ещтийатлы олмаэ (бир кадар ищтийатлы олмак эерекир) лазымдыр».

–       Биз ки сене юзэе дейилик (сана йабанчы деьилиз), достумузун ежнеби дилде данышмасы (конушмасы) да онун эавурлурла елбир олмасындан щебер вермир (берабер олмасындан щабер вермийор). Бура бащ (бана бак), оьлум, сенин щейат щекайен (щайат щикайен) мене мелум дейил (бана малум деьил). Баша дцшцрем (анлыйорум), сени бурда терк едиблер (етмишлер), беле бир везиййетде (бюйле бир дурумда таби ки) тебии ки, инсанлара эаршы (каршы) инамы эоруйуб сащламаэ (корумак) чощ четиндир. Амма бизден сене зерер (сана зарар докунамаз) деймез, оьлум. Ексине (билекис), сен бизе етибар (итибар) етсен, биз сени ананын йанына апарарыэ (эютцрцрцз), сизи бири-биринизе эовушдурарыэ (кавушдуруруз). – дийе кадын чожуьа доьру сцрцнерек, она докунмайа жещт етмишди ки, оьлан йениден кюшейе сыкышарак:

–       Бени кандырмыйорсун, де ми? Пеки сенин кайыкын вар мы? Йоктурса, бен сени шурдан быракмам! Быракмам! Шурда йалныз калмакдан быкдым бен, сен де бенимле калырсын, шурда икиликде эцзелже эечиниб эидериз, беним де жаным сыкылмаз….- дийе оьлан она кенди истеклерини ифаде етсе де, сонра ески заманлары щатырлайырмыш эиби: - Бен онлардан качыб шурда сакландым, бени булмайажакларыны саныйордум. Факат онлар бени бурда да йакаладылар, ач сусуз бана ишкенже еттилер. Онлар бана бир йудум суйу биле кыймыйордулар! Бир йудум су. Бир йудум суйа юйле ищтийачым варды ки. Сенде су вар мы? Бана бир йудум су вер, не олурсун, бир йудум! – дийе еллерини кадына доьру узатарак она йалварыйорду. Шу щикайеден дуйэуланан кадын чожуьа юйле йцрекден ажыды ки, о да елини она доьру узатарак онун буз эиби соьук еллеринден йапышды, сонра исе ону кендине доьру чекерек она каранлыкдан айдынлыьа чыкарды. Алты морармыш ве кин ифадесини кендинде бирикдирен ири йешил эюзлер, жылыз вцжут, йыртык ренэи авазымыш эюмлек, чожуьун белине сарынмыш кирленмиш кырмызы кушак, кырмызы фес, бейазы качмыш жораплар ве ески бир чарык. Бу сащненин юнцнде дещшет ичинде калмыш кадын атылыверерек йцзе цсте эирише доьру сцрцнмеье башлады. Бу дефа да ону чалйака еден мущкем еллер ону сцрцйерек вар эцчц иле боьмаьа башламышды ки, артык байылмак цзере олан Тцркан кенди-кендине: 

–       Мен (Бен) бурайа эирмезден (эирмеден) еввел (юнже) дерман ичмишем (илач ичдим). Мени эара басыр (бен щайал мейал эюрцйорум), - сюйленийорду ки, бу сефер де узун еллер ону деренин деринлиьине чекерек быракды. Шу ан зулметден чыкан варлык онун башы йцзеринде дурарак йешил эюзлерини онун эюзлерине юйле дикди ки, кадын инлемекле кендинден эечди…..

–       Баласы (йаврум), йерине отур, - дийе Тцркан ики ели иле масадан йапышарак эцлцмсейен Азерин колундан чекерек она ылымлы бир шекилде емир етди.

–       Сен жыьаллыэ елейирсен (ойунбозанлык йапыйорсун), дейирдин ки (дийордун ки), бюйцйенде (бцйцйенде) атамын йеринде отуражам, амма инди (шимди бана) мене атамын йеринде отурмаьа ижазе вермирсен (изн вермийорсун), - дийе анасына щош бир тарзда жилве йапан чожуьу шакшак вурунжа онун сачыны окшайан анне:

–       Ширин (татлым беним) балам, шекер балам, сен ки щеле бюйцмемисен (щенцз бюйцмемишсин), не заман ки бюйцйцб аиле эурарсан (бцйцйцб аиле сащипи олурсун) о ващт да (вакит де) масанын ен башында (баш ужунда отурурсун) отурарсан. – дийе кадын оьлуну икна етмейе чалышса да, чожук ысрарла:  

–       Бу деэиэе (дакика бабамдан изн алырым) атамдан ижазе аларам, о да меним (беним) онун йеринде отурмаьыма (отурмама изн верир) ижазе верер, - дийе еминликле бу келимелери сюйлейен чожук даща да йцжеден эцлдц, лакин анне кашларыны чатарак:

–       Йощ, беле йарамаз. – дийе ону кынады.

–       Нийе, ащы нийе? – соран чожуьун сорусуну жевапландыран анне оьлу иле диалоэ курду:

–       Баласы (йаврум), биз щер заман адет-ененелеримизе садиэ эалараэ (юрф ве эеленеклеримизе садык оларак бабаларымыза) аталарымыза ве цмумиликде бюйцклеримизе (бцйцклеримизе) ещтирамла йанашмышыэ (сайэыда кусур етмемишиз), сен атанын (бабанын) йерине масанын йущары (йукары) башында отурсан, о буну (шуну щцрметсизлик эиби кабулленир, эцженир сана, сен ки буну истемийорсун) щюрметсизлик кими эебул едир, кцсер сенден, сен ки буну истемирсен?

–       Истемирем (истемийорум)! – кат иййетле бу келимелери сюйлейен чожук бабасынын ащызейи йерине быракдыьыны эюржек: - Ата, ай ата (баба, бабажым), сен нийе бабайла саьоллашанда (дедейле ведалашаркен) она «елинден ве эюзлеринден юпцрем (юпцйорум)» дедин? - дийе бу дефа да она муражаат етти.

–       Бу меним (беним) она миннетдарлыьымдыр (минет борчумдур), - дийе баба еллерине ишарет етти. – Мещз (мащз) онун демир дюйен (дювен) еллери ве ювладлары (евлатлары) уьрунда серф етдийи (щаржадыьы) эюз нуру сайесинде мен (бен) бюйцйцб баша чатмышам (йетишмишим) ве бу жцр (тцр) оьул олмушам (олмушум). – дийе Жаваншир эцлдц.

–       Баба сени адам едиб (деде сени адам мы етмиш)? – дийе чожук аванак бир щайретле сорду, сонра исе эамэин бир щалде: - Атажан (бабажым), онда сен де мене (сен де бана бцйцмейе йардым етсене) бюйцмейе кюмек ет де, ащы мен бюйцмцрем (бен бцйцмцйорум). – сюйлейерек аьзыны бцздц.

–       Бюйцйежексен (бцйцйежексин), оьлум, бир эцн сен де бюйцйцб йеке (бцйцйцб кожаман бир еркек олажаксын) киши олажаэсан. Атанын башыны зирвелере эалдыражаэсан (йцжелдежексин), атан да (бабан да) сенинле црекдолусу (йцрекдолусу ювцнежек) фещр едежек. – дийе Жаваншир оьлуна сарыларак онун алнындан юпдц. – бу эцнлеринин эедрини (кадрини) бил, оьлум. Сонра пешман оларсан (пишман олурсун).

–       Ата (баба), сен нече эцн (кач) бизимле эалажаэсан (калажаксын)? Биз сени аз-аз эюрцрцк (чок аз эюрцйоруз). Мен сенден ютрц йаман дарыщырам, ата (баба, бен сени чок юзлцйорум). – дийе чожук аниден кедерли бир тарзда бу келимелери сюйледи, Жаваншир онун елемине дайанамадан:

–       Еле деме (юйле конушма), баласы, ата (баба) имкан дащилинде сизлере баш чекир (уьрыйор). Еэер аталарын щамысы (еьер бабаларын щепси) щемише аилесинин йанында оларса (олурса), бес ана торпаьы (топраьы) йаьы дцшменден (дцшмандан) ким эоруйар (корур)? Бала, инди онун бизе даща чощ ещтийажы (чок ищтийачы) вар, о да бизим кими жанлыдыр, щер шейи щисс едир (едийор), оьлум. – дийе баба чожуьуна олуб-эеченлери даща жидди бир суретде анлатмайа чалышыйорду ки, Азер таажжцпле:

–       Жанлыдыр (жанлы мыдыр)? Ата (баба), о ки даныша билмир (конушамыйор)? – сорду. Жаваншир юнцндеки йемекден бир кашык аларак далды, сонра исе эюзлерини бир ноктайа дикерек:

–       Сещвин (йалнышын) вар, баласы. О да (айнен) ейнен бизим кими данышыр (эиби конушуйор). Црейи долудур (йцреьи) онун. Диндирсен, эан аьлайар (кан аьлар). Онун сене ве мене (сана ве бана) наьыл едеси о эедер (анлатасы о кадар щикайети вар ки) ещвалаты вар ки. Садеже она эулаэ (кулак) вермек щер оьулун щцнери дейил (деьил). Щейат (щайат) ондан башлайыр (башлыйор), онда да сона чатыр (битийор). Биз эцжцмцзц ондан алырыэ (алыйоруз). О бизи юз синесинде дашыйыр (кенди эюьсцнде ташыйор), ана юз баласыны эужаьында дашыйан кими (кенди чожуьуну кужаьында ташыйан эиби). Бизден бир шей телеб олунур (талеб олунуйор) – ону эюз бебейимиз (бебеьимиз эиби) кими эорумаэ (мисали корумак). Ащы инсан ветенсиз щеч недир (ватансыз бир щичдир), - санки уйкуда конушурмуш эиби конушду.

–       Бес (пеки) бирден биз ону мцдафие еде билмесек (савунамасак)? – дийе далмыш чожук аниден сорду.

–       Онда бизим онун цзеринде (йцзеринде) эезмейе беле (биле щаккымыз оламаз) ищтийарымыз чатмаз. Биз неинки ону, щем де юзцмцзц (кендимизи), тарищимизи итирерик (кайб едериз). Неинки мемлекетимизин, щем де аилемизин башынын цстцнц (йцзерини) эара (кара булутлар алыр) булудлар алар. Бизим миниллик (биниллик) тарищимиз, деде-бабаларымыз, сойкюкцмцз о торпаэлардадыр (топраклардадыр). Женнет Эарабаьда (Карабаьда). Кечмишсиз (эечмишсиз) эележек олмаз (оламаз), оьлум. Торпаьын (топраьын каршылыьы йок) евези йощдур бу дцнйада, ону щеч (щич) бир сервете дейише билмерсен (деьишемезсин). О бизлере деде – бабаларымыздан эалмыш бир йадиэардыр, еманетдир, биз ону четин (зор макамда) меэамда текбашына эойсаэ (йапайалныз быракарсак), торпаэ (топрак) бизе бу зеифлийи (зафийети) баьышламаз, бир эцн жеза эцнц йетишер ве о бизи сорьу-(сорэу) суала чекер. Торпаэ (топрак) – анадыр. Ананы исе терк етмезлер. Биз бир тике торпаьымызы (топраьымызы) беле (биле) дцшмене (дцшмана юдцн вермемелийиз) эцзеште эетмемелийик.

–       Ветен щардан (баба, ватан нерден башлыйор) башлайыр, ата? – чожуьун бу сорусу Жаваншири шашыртса да, о бир кадар дцшцндцкден сонра:

–       Меним (беним ичин ватан асырлар эеченден сонра биле) цчцн ветен есирлер кеченден сонра беле аналарымызын лайласынын (аннелеримизин ниннисинин) ешидилдийи (ишидилдиьи), бабаларымызын (аталарымызын) сесинин дуйулдуьу, иэид (йиьит) оьулларымызын, еждадларымызын эылынж (кылыч) ойнатдыьы мейданлардан эелен «Щайды, делилерим» чаьрысынын ерше ужалдыьы (арша йцжелдиьи) йерден башлайыр (башлыйор). Меним цчцн (беним ичин ватан) ветен – эелбимин (калбимин) сеси, бизим кечмишимиз (эечмишимиз), буэцнцмцз ве сабащымыздыр (йарынымыздыр). О сенсен, менем (беним), бизик. –деди. Соруларына ара вермейен Азер:

–       Бес (пеки) сен юлмекден эорщмурсан (коркмуйор мусун)? Ата, мен сени итирмек истемирем (бен сени йитирмек истемем).– дийе дуйэуланан чожук бабасына сарылды.

–       Наращат олма (тасаланма), оьлум, Аллащын кюмейи иле (йардымы) итирмезсен (кайб етмезсин): ен есасы (ен юнемлиси) инсанын жисмен дейил (деьил), рущен йашамасыдыр. – сюйлейен Жаваншир ичини чекди, сонра исе бцйцк бир инсанла конушурмуш эиби: - Оьлум, сен бцтцн (шунлары) бунлары динлемек цчцн (ичин щенцз) щеле чощ балажасан (чок кцчцксцн), амма еэер (еьер) ишди-шайед, бир эцн сизин йанына эайыда билмесем (дюне бизмезсем), о заман аиленин йцкцнц сен дашымалы (ташымалы олажаксын) олажаэсан. Сен аьыллы (акыллы) оьлансан, инди (шимди беним) меним неден бещс етдийими (бащсеттиьими) анламасан да, эцн эелер (эелир), кишилешенде (еркек оланда) мени (бени мутлака анларсын) мцтлеэ баша дцшерсен. Сен садеже меним (беним баба насищатымы) ата несищетими динле ве йадда сащла (щатырында калсын). Бир эцн йаныныза эайытмасам (дюнмезсем),..мющкем (мущкем) ол, атанын далынжа (бабанын аркасыйжа) эюз йашы ащытма (акытма), кишилер (еркеклер) аьламаз. Анандан муьайат ол (эюз-кулак ол), онун эайьысына (она ищтимам эюстер) эал, йалныз беле олан (бюйле олан такдирде) теэдирде мен (бен) сиз сарыдан (сизден емин олурум) арщайын оларам. Сен она неинки оьул, щем де бир ата (баба) ве эардаш (кардеш олмалысын) олмалысан. Мене (бана) бир шей олса (олурса) сен атаны (бабаны кайб едерсин) итирежексен, мен (бен) бу эцн дцшменле (дцшманла) эабаэ-эеншер (йцз-йцзе) дайанмасам сен юз кюкцнц итирежексен (кайб едежексин). Оьлум, истемирем ки, «Ветен» келмесини ешиденде бойнун бцкцлсцн (Ватан келимесини дуйаркен башынын иэилмеьини истемийорум). Бу эцн мен (бен) юз везифеми (эюревими) она эюре (о неденден йерине эетирмелиьим ки) йерине йетирмелийем ки, сабащ (йарын) сенин кими (эиб) эцл балаларымыз (йавруларымыз) сцлщ (сулщ) шераитинде йашасынлар, ветен дерди (ватан дерти) чекмесинлер, дюйцш (саваш) мейданларына сцрцкленмесинлер. Мцщарибеден (мущаребеден кютц) пис шей йощдур (йок) бу щейатда (щайатда), оьул, о йер цзцне (йцзцне бин) мин бир бела эетирир (эетирийор). Йадында сащла (аклында шуну тут), оьлум, юлцм щейатын (щайатын) сону дейил (деьил), о ебеди бир йолун башланжыьыдыр (башланэыжыдыр). Не эедер (о замана кадар ки) ки инсаны щатырлайан езизлери (азизлери) вар, о щафизелерден (щафызалардан) силинмейежек. Шещидлик (шещитлик) исе Танры эаршысында (каршысында) евезсиз дейере (деьере) малик олан ветенперверлийин (ватанперверлиьин) ен ужа (йцже) зирвесидир. Ветендаш (ватандаш) адына лайиэ олмаэ цчцн (адыны щакетмек ичин) сей эюстермелисин (чаба сарф етмелисин). Есл (асыл) ветендаш (ватандаш) - сон нефесине эедер (кадар) юз торпаьыны (топраьыны) жаны-эаны (каны пащасына коруйан) бащасына эоруйан, бир аддым (адым) да олсун эерилемейен, онун дашына (ташына) чеврилмейи бажаран (бежерен), она сипер олар инсанлара дейирлер (дийорлар).

–       Ата, мен (бен) де дцшменин (дцшманын юнцне чыкарак) эаршысыны кесерек, онун бизим торпаьымыза (топраьымыза) айаэ (айак) басмасына имкан вермейен бир даш (таш олмак) олмаэ истерем, - дийе чожуьа юзэц олмайан кат иййетле бу келимелери сюйлейен Азер эюзлерини ифтищарла бабасына дикмишди ки, Тцрканын сеси дуйулду.

–       Жаваншир, ушаьын башыны беле эара-эура фикирлерлер долдурма (чожуьун аклына бюйле карамсар фикирлери сокма)! О бу жцр (тцр) меселелер щаээында (щаккында) дцшцнмек цчцн (ичин щенцз чок кцчцк) щеле чощ балажадыр, - дийе йцреьине корку дцшен ана ешини азарлады…

–       Сана не олду, кендине эел. Сенин юлмеьине изн вермем! Сен юлцрсен, шурда ойнамаьа бир кимсем калмаз. Калк айаьа, калк! – дийе нерденсе узакдан кадынын колундан вар эцчц иле чекерек ону уйандырмаьа чалышан чожуьун сеси дуйулду. Зорла кендине эелен Тцркан эюзлерини ачса да, щарекетсиз бир шекилде узана калмыш ве кыпырдамаьа биле жесарет етмийорду.

–       Менден не истейирсен (бенден не истийорсун)? Нийе мене (бана бу кадар) бу эедер езаб верирсен (ишкенже едийорсун)? Сенин кими (эиби кцчцжцк бир чожукда) балажа бир ушаэда бу бойда кин щардандыр (нерден)? – дийе соран Тцркан сонра кенди сорусуну жевапландырарак: - Теежцблц (таажжцплц деьил) дейил. Мени (бени) де бурда тек (шурда йалныз быракыб эитсейдилер) эойуб эетсейдилер, мен де (бен де) инсанлара эаршы (каршы) бу жцр эеддарлашардым (бу тцр каты олурдум). Амма сен бизи дцшмен (дцшман) эюзцнде эюрмекде сещв едирсен (щата едийорсун). Мен ки сене валидейнлерини (сана анн-бабаны булмакда йардым едежеьиме) тапмаэда кюмек едежейими сюз вердим. Нийе сен мене инанмырсан (бана инанмыйорсун)? – дийе чожукла анлашма йапмайы чалышан кадыны онун жевапы даща да шашыртды.

–       Беним бир кимсем йок ки. Онлар аннеми юлдцрмцшлер.

–       Бу неже (насыл олур йа) ола билер? Сен ки байаэ (демин бенден сана) менден сене онунла эюрцшмейе (булушмаьа) йардым етмейи щащиш едирдин (рижа едийордун)? Бура бащ (бана бак), белке (белки) бу тапмажа (булл булмажа) ойунуна сон эойаэ (койалым)? – дийе сабры тцкенен кадын щиддетини саклайамады: – Щер щалда (щалде) сени бура кимсе эетириб (эетирмиш), йеэин ки (мцщтемелен, бабан), атан. – дийе кадын чожуьун йцз ифадесине дыккат едерек онун кафасыны йалпаладыьыны эюржек: - Ленет шейтана (ланет олсун йа), сен бура тек (йалныз эелемездин) эеле билмездин! – дийе баьырды. Эюзлерини бир ноктайа дикен чожук бир келиме:

–       Бени бурайа аскерлер эетирди. – деди. Алныны кашыйан кадын:

–       Баьышла, оьлум, есеблерим (синирлерим о кадар эерилмиш ки) о эедер эерилиб ки, сенин цстцне эышэырдым (сана баьырдым). Оьлум, эел ачыэ данышаэ (конушалым). Сен ки бурда тек эалмаэ истемирсен (йалныз калмак истемийорсун)? – дийе сордукда чожуьун башыны мазлум бир тарзда еьдиьини эюржек: - Оьлум, ола билсин ки сене (сана тцм) олуб-кеченлери (эеченлери) анлатмаэ (анлатмак чок зор) чощ четиндир, амма щащиш едирем (рижа едийорум), фикрини бир йере жемлейиб (топарлайыб) башына эеленлери (башындан эеченлери бана тцм тафсилаты иле анлат) мене бцтцн тефсилаты иле даныш. Мен (бен) сени динлемейе щазырам (щазырым), бирже (йетер ки) сюйлейежеклерин йалан олмасын, йащшы мы (тамам мы)? – деди. Сонра конушмасына девам едерек: - Ола билсин ки, сени бурайа эетирен кимдирсе о эорщузуб (коркутмуш) ки сен аьзыны ачыб ону ифша етмейесен (етмейесин). Амма сен чекинме, щер шейи олдуьу кими (эиби конуш) даныш, мен (бен) киминсе сени инжитмесине имкан вермерем (изн вермем). Сени дишимле-дырнаьымла (дишимле-тырнаьымла савунурум) эоруйарам, - дийе ваатта булунду. Эюзлеринде илк кере севинч ышартылары пейда олан чожук:

–       Бени шурдан ал, кенди евине эютцр. Не олурсун. Беним бюйле юфкели олмама бакма, бен услу чожуьум. Мерак етме, сана азийет етмем, оьлуна бцйцк кардеш олурум, онунла ойнарым, она кайэы эюстеририм, - дийе масум бир тарзда эцлцмседи, бу теклифден црперен кадын эерийе сычрайарак дизи цсте дцшдц ве юфкеленерек:

–       Меним (беним чожуьум йок) ушаьым йощдур! Сени де евиме апара (эютцре белмерим) билмерем! Меним (беним эиби ана олмаз олсун) кими анайа ленет олсун! Менден (бенден) буну истеме, истеме! – дийе о бу келимелери текрар едийорду ве шу ан еллерини она доьру узатан чожук:

–       О щалде сарыл бана. Бени бу саадетден мащрум етме, беним бир анайа ищтийачым вар. бунун ичин сана щайатымы биле бащш етмеье щазырым. - дийе ону кандырмайа чалышса да, кадын йорэун бир щалде кащырланды: